Τα ευρήματα των ανασκαφών στο Καστρί εκτείνονται χρονικά από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού μέχρι τη Mέση Βυζαντινή εποχή (η τοποθεσία οφείλει την ονομασία της σε κάστρο του 6ου μ.Χ. αιώνα). Τα περισσότερα ανήκουν στη Μεσομινωική ΙΙΙ και Υστερομινωική Ι εποχή, και μας επιτρέπουν να αναπλάσουμε σε γενικές γραμμές την ιστορία της Κρητικής αποικίας. Όσον όμως αφορά τις μεταγενέστερες εποχές, τα ευρήματα αποδείχθηκαν πολύ πτωχότερα, με αποτέλεσμα οι γνώσεις μας για την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή ιστορία των Κυθήρων να βασίζονται κυρίως στις λιγοστές μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων.

Ανασκαφή στο Καστρί (Σκάνδεια), 1963-65

Είναι προφανές ότι οι Μινωίτες είχαν επίγνωση της αξίας των Κυθήρων ως αραξοβόλι μεταξύ Κρήτης και Πελοποννήσου· υπάρχουν όμως τρεις ενδείξεις ότι κατά τη Μινωική εποχή, το νησί είχε επαφές πολύ πέρα από το Αιγαίο. Ένα δοχείο με ιερογλυφική επιγραφή της εποχής του Φαραώ Ουσερκάφ (2494-2487 π.Χ.) αναφέρεται ότι βρέθηκε στα Κύθηρα. Δεύτερον, μια σφηνοειδής επιγραφή του βασιλιά Νάραμ-Σιν, δυστυχώς σήμερα χαμένη, υποτίθεται ότι προήλθε από τάφο κοντά στο Καστρί. Τέλος, σε έναν κατάλογο τοπωνυμιών του Αιγαίου από την εποχή του Αμενόφη ΙΙΙ (π. 1400 π.Χ.), η ονομασία Kutira (Κύθηρα) εμφανίζεται μετά την τοποθεσία Nu/Nau-pi-r/l-yi, που ίσως είναι το Ναύπλιο, και πριν την Kunusa (=Κνωσός) και την Amnisa (=Άμνισος)· πιθανώς να πρόκειται για μέρος δρομολογίου. Το κείμενο καταγράφηκε μετά την εγκατάλειψη της Κρητικής αποικίας στο νησί, ίσως όμως πρόκειται για αντίγραφο προγενέστερου καταλόγου. Η ονομασία Κύθηρα δεν αποκλείεται να είναι προ-Ελλαδική. Η ρίζα Κυθηρ- συναντάται και σε άλλα αιγαιοπελαγίτικα τοπωνύμια· ως εκ τούτου, δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι ο όρος ku-te-ri-ja στα κείμενα Γραμμικής Β από την Πύλο αναφέρεται σε γυναίκες των Κυθήρων. Από τα ομηρικά όμως έπη συμπεραίνουμε ότι το νησί είχε κάποια βαρύτητα την εποχή του Τρωικού Πολέμου. Αναφέρουν τον ήρωα Λυκόφρωνα, υιό του Μάστορα[1], ο οποίος, διωγμένος από τα Κύθηρα εξαιτίας κάποιου φόνου, πήγε με τον Αίαντα και τον Τεύκρο στην Τροία, όπου και πέθανε. Το περίφημο κράνος με δόντια αγριόχοιρου που ο Μηριόνης έδωσε στον Οδυσσέα ανήκε παλαιότερα στον Αμφιδάμαντα, από τη Σκάνδεια των Κυθήρων, ο οποίος το χάρισε στον πατέρα του Μηριόνη, Μόλο. Εκπλήσσει το γεγονός ότι τα Κύθηρα δεν αναφέρονται σαν μέρος του βασιλείου του Μενελάου στον ομηρικό Κατάλογο Πλοίων. Ευρήματα από την Υστεροελλαδική ΙΙΙ Α2/Β περίοδο επανακατοχής σπανίζουν, με αποτέλεσμα να μην είμαστε προς το παρόν σε θέση να γνωρίζουμε ποιες ήσαν οι συνθήκες κατά την εποχή της μεγαλύτερης Μυκηναϊκής επικράτειας και ευημερίας. Στον κατάλογο Μυκηναϊκών οικισμών μπορούμε σήμερα να προσθέσουμε τοποθεσία κοντά στη μεσαιωνική εκκλησία του Αγ. Δημητρίου στο Πούρκο, σε ύψωμα τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων βορειοδυτικά της Χώρας, όπου το 1962 συλλέξαμε πόδια κυλίκων τύπου ΥΕ ΙΙΙΒ.

(περισσότερα…)